Moe, moe en nog eens moe
De overgang vreet energie. Er gebeurt van alles in je lijf en in je brein. Daar komt nog bij dat je regelmatig niet (zo goed) slaapt. Het is dan ook niet gek dat veel vrouwen die in de overgang zijn soms ontzettend moe zijn. Bijna alle vrouwen hebben er regelmatig last van. Het slechte slapen in de overgang heeft te maken met je hormonen. Wat je kunt doen aan slecht slapen en vermoeidheid is voor iedere vrouw verschillend. In ieder geval helpt het te weten waar die extreme vermoeidheid vandaan kan komen. Als de huisarts door middel van een bloedonderzoek andere oorzaken heeft uitgesloten, kun je er met een gerust hart van uitgaan dat je hormonen je parten spelen als je dagenlang op de bank hangt of je naar je werk moet slepen en maar moet zien hoe je de dag doorkomt.
Ook een (snurkende) partner zal je veel eerder wakker houden dan voorheen het geval was. Wellicht is het een mogelijkheid om een tijdje apart te gaan slapen. Ook tijdens een burnout of depressie kun je erg veel last hebben van slecht slapen en vermoeidheid. Hoe weet je nu of het de overgang is of een burnout? In feite is er niet zoveel verschil. De oorzaak van een burnout is dikwijls werkgerelateerd. In de overgang zijn het de wisselende hormonen die je moe en energieloos maken. Heel vaak is het ook en en, niet of of. De overgang heeft voor veel vrouwen dezelfde impact als een burnout. Jarenlang konden zij de kar trekken: werk, huishouden, mantelzorgen, gezin, sporten, sociale contacten. Dan komt de overgang en BAM: het is teveel. De emmer loopt over. Je bent moe van vermoeidheid.
Het kan helpen uit te zoeken hoe je je draaglast kunt verlagen. Daarvoor is het belangrijk om te weten waar je vermoeidheid precies vandaan komt. Er zijn zo’n vijftien verschillende oorzaken voor vermoeidheid te benoemen.
• 1. Te weinig slaap. Twee derde van de mensen heeft acht uur slaap per nacht nodig. Vrouwen in de overgang halen dat vaak niet. Zij voelen zich overdag moe en lusteloos en functioneren niet of nauwelijks. Er zijn allerlei mogelijkheden om de slaap te verbeteren. Je kunt denken aan natuurlijke middelen, ontspannen in de avond, sporten overdag, yoga of medicatie. Een powernap overdag kan ook helpen. Doe die wel voor drie uur ’s middags en niet langer dan een half uur. Dan beïnvloedt hij je slaap ’s nachts niet.
• 2. Slaapapneu. Bij slaapapneu stokt je adem in de nacht. Je wordt dan automatisch een beetje wakker. Slaap je toch al minder goed in de overgang, dan kan dit extra wegen. Doordat je op deze manier vaker wakker bent, zul je overdag vermoeider zijn. Er zijn mogelijkheden om iets aan slaapapneu te doen. Raadpleeg je huisarts.
• 3. Te weinig brandstof. Zorg dat je voldoende eet en dat je ook goed eet. Je hebt alle vitaminen en mineralen nodig die in de schijf van vijf zitten. Eet daarom gezond, ook al heb je weinig eetlust.
• 4. Bloedarmoede. Als er te weinig rode bloedcellen in je bloed zitten of als deze niet goed werken, is er sprake van bloedarmoede. Er wordt minder zuurstof vervoerd, waardoor je vermoeid kunt raken. IJzergebrek is vaak de boosdoener. Overleg met je arts of het innemen van ijzertabletten nodig is.
• 5. Depressie. Tijdens een depressie is er in de meeste gevallen ook sprake van slapeloosheid. De depressie zelf maakt ook dat je je totaal uitgeput en futloos voelt. Ook kun je last hebben van lichamelijke klachten en gebrek aan eetlust. In dit geval is het zaak de depressie te laten behandelen door therapie en/of antidepressiva. Ook helpt bewegen in de buitenlucht in dit geval.
• 6. Trage schildklier. Je schildklier regelt je stofwisseling door hormonen aan te maken. Een trage schildklier zorgt ervoor dat je snel moe bent en je lusteloos voelt.
• 7. Cafeïne. Een kopje koffie kan je wakker houden en alert maken, maar van teveel cafeïne kun je ook vermoeid raken.
• 8. Urineweginfectie. Bij een urineweginfectie of blaasontsteking heb je veel aandrang om te plassen. Dit gaat gepaard met een branderig gevoel. Je kunt je bij een ontsteking moe voelen. Dat geldt ook voor een antibioticakuur die je bij dit soort klachten krijgt voorgeschreven.
• 9. Diabetes. Als je last hebt van diabetes heb je een te hoog bloedsuikergehalte in je bloed. De suikers worden niet in energie omgezet en blijven in het bloed zitten. Hierdoor komt je lichaam zonder energie te zitten en voel je je vermoeid of energieloos.
• 10. Uitdroging. Veel drinken is altijd goed en zeker in de overgang. Wie niet voldoende drinkt raakt uitgedroogd en kan zich vermoeid gaan voelen.
• 11. Hartproblemen. Het is zaak je hart te laten nakijken als je tijdens gewone bezigheden last van vermoeidheid hebt. Het uitsluiten hiervan kan veel ongerustheid weg nemen.
• 12. Onregelmatig werk. Wie wisseldiensten draait, bijvoorbeeld in de zorg, verstoort zijn biologische klok. Het is dan erg lastig, zeker tijdens de overgang, om voldoende te slapen en uit te rusten. Het kan helpen om lichttherapie toe te passen door middel van een lamp of lichttherapiebril.
• 13. Voedselallergie. Wie na het eten regelmatig een dip ervaart zou last kunnen hebben van een voedselintolerantie. Vaak gaat het hier om producten met lactose. Let dus op of je moe wordt na het eten van bepaalde voeding.
• 14. CVS. Als je zo moe bent dat je gedurende een langere tijd niet kunt functioneren, dan kan er sprake zijn van het chronisch vermoeidheidssyndroom. Doet zich dit pas tijdens de overgang voor, dan is de kans hierop vrij klein en zijn het waarschijnlijk gewoon je hormonen die je parten spelen. Ook fybromyalgie heeft moeheid als kenmerk.
• 15. De overgang. De grootste boosdoener voor extreme vermoeidheid is simpelweg de overgang. Het kan soms beangstigend zijn hoe moe je kunt worden door de hormoondisbalans in je lichaam. Alle veranderingen die je lichaam doormaakt kunnen je echter doodmoe maken. Ook een wisselende bloedsuikerspiegel helpt niet mee. Eet daarom gedurende de dag voldoende kleine maaltijden of tussendoortjes.
Je bent niet de enige. Wie een overgangsforum bezoekt (Overgangsenmenopauzeplein) zal dat heel snel begrijpen. Veel dames kampen met extreme vermoeidheid die hun het functioneren onmogelijk of lastig maakt. Het is tijdelijk maar kan wel lang duren. Sommige vrouwen hebben een zware overgang die jarenlang aanhoudt. Het is zaak je levensstijl hieraan aan te passen en niet in paniek te raken. Makkelijker gezegd dan gedaan.
Als we aan de overgang denken, gaat het vaak over de klachten. Als vrouw tussen de veertig en de zestig, soms ook nog na de zestig, krijg je te maken met grote veranderingen in lijf en brein onder invloed van de afnemende hoeveelheden geslachtshormonen (oestrogeen en progesteron). Dat is niet verwonderlijk. De klachten kunnen een grote impact op je leven hebben. Dat geldt zowel voor de lichamelijke als voor de mentale klachten.
Transformatie
Toch is de overgang wel meer dan dat. Net als in de puberteit is er sprake van een verandering van levensfase. In de puberteit word je van meisje getransformeerd in vrouw. Dit gaat gepaard met veranderingen van het lichaam, maar ook van het brein. In de overgang is dat niet anders. Je lichaam verandert drastisch in de overgang. Er is ook sprake van een verouderingsproces. Daarnaast krijgen veel vrouwen te maken met veel sterkere emoties dan ze ooit gekend hebben en gaat het brein aardig op de schop. Het wordt daadwerkelijk opnieuw ingericht voor de onvruchtbare fase in het leven dat zich voltrekt na de overgang.
Alles onder een vergrootglas
Een en ander zet ook een soort kettingreactie in werking. Door het veranderende lichaam en de psychische en mentale veranderingen, komt een aantal zaken onder een vergrootglas te liggen. Eigenlijk is de hele overgang een fase waarbij zaken uitvergroot worden. Pijntjes worden pijnen. Denk maar aan de heftige gewrichts- en spierpijnen die kunnen optreden. Een beetje ochtendhumeur wordt een vreselijk gevecht om de dag te starten. Kleine emoties worden groot en huilbuien, woedeaanvallen en extreme somberte zijn niet zeldzaam. Bestaande kwalen worden soms chronische aandoeningen. De overgang kan het leven van een vrouw aardig op zijn kop zetten.
Naar binnen keren
In deze fase keren vrouwen ook meer naar binnen. Ze gaan naar hun eigen lijf, gevoelens, leven kijken. Ineens worden ze zelf belangrijk, waar ze voorheen altijd druk waren met zorgen voor hun naasten, hun gezin en anderen. Daar komt minder ruimte voor. Het is soms een ware overlevingstocht om de overgang het hoofd te bieden. Dit leidt tot zelfreflectie en het nadenken over het leven dat tot nu toe geleefd is en dat er nog gaat komen. Doorleven op de oude voet gaat vaak niet meer met de verminderende fysieke kracht, minder energie, meer emoties, meer kwalen. Vrouwen willen vaak ook niet meer wat ze altijd gewild hebben. Veertig uur per week werken zit er niet meer in. De maatschappij draait door, terwijl zij niet van de bank meer kunnen afkomen door de klachten van de overgang.
Zelfcompassie
Als je als vrouw een zware overgang hebt, is er een aantal thema’s dat aan bod kan komen om hiermee om te gaan. Allereerst is daar het fenomeen zelfcompassie. Door onze conditionering, dat wat we geleerd hebben in ons leven, bewust of onbewust, zijn we geneigd om voor anderen te zorgen en streng te zijn voor onszelf. Niet zo’n handige eigenschap als je al worstelt met klachten. Als er dan ook nog een strenge stem in jezelf zegt dat je door moet gaan, dat je een slappeling bent als je niet wat flinker bent en dat er gewoon moet gebeuren wat er moet gebeuren, dan kan ook dat als een vergrootglas gaan werken. Het leidt tot veel stress en dat is iets dat je in de overgang vooral zoveel mogelijk moet vermijden. Werk daarom aan zorgen voor jezelf. Wees eens lief. Hieronder een korte oefening voor als je met zelfcompassie wilt oefenen.
Korte zelfcompassie oefening
Neem een prettige houding aan en sluit je ogen.
Roep nu een herinnering op aan een situatie uit je leven die pijnlijk of belastend was, of veel stress opleverde.
Richt je aandacht op je lichaam en merk op waar je deze sensaties in je lichaam kunt lokaliseren.
Stap 1:
Erkennen van wat je voelt. Acceptatie voor wat je voelt, en daarmee stoppen met vechten tegen wat er nu toch al aanwezig is.
"Dit is een moment van lijden."
Stap 2:
Je realiseren dat je gewoon een mens bent, en dat het normaal is om soms lastige emoties te ervaren. Dit hoort bij mens-zijn. Je deelt dit met iedereen. Je hoeft je daarin niet eenzaam of anders te voelen.
"Dit lijden is een deel van het leven."
Stap 3:
Jezelf compassie en rust bieden. Je kunt je handen op je hart leggen als een gebaar van zelfcompassie, of een ander gebaar maken dat passend voelt.
"Ik wil vriendelijk zijn voor mezelf."
Stap 4 (optioneel):
Je afvragen hoe je jezelf nu zou kunnen ondersteunen.
"Wat heb ik nu nodig om vriendelijk voor mezelf te zijn? Wat kan ik voor mezelf doen?"
(B.v. een kopje thee, een warm bad of douche, een wandeling in de natuur of een park, een vriend bellen)
In verzet
Iets anders dat vrouwen doen als er veel en moeilijke klachten zijn is zich ertegen verzetten. Dat is heel menselijk. Je voelt je heel rot. Er zijn emoties en sensaties die je niet wilt en die je enorm belemmeren. Als je je daar met hand en tand tegen verzet, wat heel begrijpelijk is en automatisch gebeurt, dan kost dat veel energie, frustratie, verdriet en wanhoop. Er is al pijn, pijn in fysieke zin of mentale pijn, vaak allebei. Daartegen strijden veroorzaakt lijden. De pijn aanvaarden maakt de pijn kleiner en geeft ruimte voor andere zaken. Dit wil niet zeggen dat je moet accepteren wat er is. Dat is iets anders. Je hoeft ook het zoeken naar verlichting en oplossingen niet op te geven. Het betekent wel dat je erkent dat je nu bepaalde dingen niet kunt of niet op dezelfde manier kunt. Het betekent dat je soms medicatie nodig hebt, therapie, rust of wat ook maar goed voor je is. Dit vraagt opnieuw om heel goed te luisteren naar je eigen behoeften. Het is zeker geen gemakkelijke opgave en blijft waarschijnlijk de hele overgang door spelen. Het is goed om je bewust te zijn van je vechten en verzet. Dan kun je weer even terugschakelen. Klinkt zweverig, is nodig. Soms is het verstandig om je op te rollen in een deken en op de bank te liggen en je over te geven. Wissel het af met actief zijn, maar wel op een zachte manier. Veel vrouwen hebben tijdens de overgang het wandelen ontdekt. Als het kan, is het goed om iedere dag even naar buiten te gaan en het lichaam in beweging te brengen.
Delen
Ouder worden, minder kunnen, wijzer worden, afscheid nemen, veranderende relaties met je partner, maar ook sociale relaties, niet meer kunnen werken, ander werk gaan doen, het zijn allemaal dingen die een rol spelen in deze levensfase. Je hoeft hier niet alleen mee te worstelen. Zoek contact met andere vrouwen die in dezelfde fase zitten. Lees, gebruik YouTube of andere kanalen om wijzer te worden over genoemde onderwerpen. Soms is het fijn om therapie te krijgen. Soms is het hard nodig. Ieder heeft zijn eigen rugzak en die gaat vaak weer open in de overgang. De vermindering van draagkracht en de emotionele kwetsbaarheid die vrouwen in deze fase ervaren kunnen aanleiding zijn om jezelf eindelijk goed te leren kennen. Dat kan moeilijk en pijnlijk zijn, maar ook waardevol en verlichtend.
Een stukje uit de Facebookgroep Overgangsenmenopauzeplein.nl:
“Overgang is meer dan een paar hormonen die in de war zijn. Mensen gaan door transformaties in hun leven. Puberteit, de overgang (the change). Levensfases veranderen. Je lijf en brein raken instabiel. Die komen op hun kop te staan. Daar schrik je je dood van. Dat veroorzaakt nog meer ellende. Je lijf en brein raken op tilt. Je gedachten springen al gauw naar wat je allemaal niet kunt, wat er met jou en je leven mis is en dat je geen doel en betekenis in je leven hebt. Deze transformatie is een instabiele periode tussen twee stabiele perioden in. Je wordt midden in de zee gegooid. Zwem maar naar de kust. Je ziet wel of en wanneer je aankomt. Alles wat je normaal gesproken zou kunnen lukt niet. Je verliest je ankers, de grond onder je voeten. Er is niets mis met je in de kern, maat tijdens deze transformatie kun je niet wat je wilt en heb je je aan te passen.”
De overgang is een periode in het leven van een vrouw waarin er veel verandert op fysiek, maar zeker ook op mentaal gebied. Er zijn vrouwen die niet zoveel van de overgang merken. Er zijn echter ook vrouwen die heel gevoelig zijn voor hormoonschommelingen en/of psychische klachten als angst, paniek en depressie. Deze laatste groep kan in de overgang opnieuw te maken krijgen met deze gevoeligheden.
Hoe zit dat?
Als je tijdens de overgang last krijgt van psychische klachten betekent dat niet dat je gek aan het worden bent of een ernstige psychische stoornis hebt. Wat veel (huis)artsen niet weten is dat door de hormoonschommelingen van de overgang klachten kunnen ontstaan waaronder depressie, angst en paniek. Daar is een biologische verklaring voor. Je hersenen reageren op de schommelende hormonen. Ook vindt er een soort verbouwing in je bovenkamer plaats. Je brein wordt min of meer opnieuw ingericht. Geheugenproblemen en gebrek aan concentratie hangen hier onder meer mee samen. Het endocriene systeem, dit is het systeem van alle hormonen in je lichaam (dus naast je geslachtshormonen ook bijvoorbeeld schildklierhormoon en insuline) in het lichaam is gevoelig voor allerlei invloeden van binnen- en buitenaf. Als er ergens iets misgaat, iets gaat schuiven, kan dit invloed hebben op het hele systeem en dat ga je merken: overgangsklachten. Ook je autonome zenuwstelsel kan aardig uit balans raken. Dit zie je bijvoorbeeld ook bij een burnout of bij slaapapneu. Dat dat een biologische oorzaak heeft is aan de ene kant wel fijn. Het betekent dat je niet gek aan het worden bent. Aan de andere kant is het soms heel moeilijk om een en ander in balans te krijgen.
Oorzaken uit het verleden
Naast de biologische oorzaak kunnen ook gebeurtenissen en herinneringen uit het verleden een rol spelen bij psychische klachten in de overgang. In de hersenen liggen allerlei herinneringen opgeslagen in zogenaamde clusters. Deze kunnen later in het leven geactiveerd worden. Delen van de hersenen, de amygdala en de hippocampus, zijn erg gevoelig voor hormoonschommelingen. Juist daar liggen de herinneringen opgeslagen. Die herinneringen kunnen traumatisch zijn of pijnlijk. Denk aan het ‘pijnlichaam’ zoals Eckhart Tolle dat beschrijft: ‘de opeenhoping van alle pijn die je in je leven hebt gevoeld. Het is een negatief energieveld dat zich heeft afgesplitst van je bewustzijn en je geest en lichaam bewoont’. Deze herinneringen zijn veelal onbewust aanwezig. Tot de overgang houdt dit pijnlichaam zich rustig. Je hebt voldoende copingmechanismen (dat zijn manieren om met problemen om te gaan) om met de herinneringen en trauma’s uit je leven om te gaan. Dat komt doordat je oestrogeenniveau nog hoog is. Dat maakt je als vrouw sterk. Je bent dan nog in de fase dat je krachtig genoeg moet zijn om kinderen te baren en groot te brengen.
In de overgang daalt het niveau van oestrogeen enorm. Bovendien vinden schommelingen plaats. De draagkracht kan daardoor behoorlijk afnemen. Sommige vrouwen herkennen zichzelf niet meer. Ze zijn nog maar een schim van de vrouw die ze altijd geweest zijn. Ze voelen zich als een open zenuw. Elke prikkel komt keihard binnen. Ze krijgen huilbuien om ogenschijnlijk kleine dingen. Ze voelen zich labiel. Nee, je wordt nog steeds niet gek.
In onze vroege jeugd hebben we patronen ontwikkeld. Dit gebeurt door wat we meemaken en aangeleerd gekregen hebben van onze ouders en andere verzorgers. Dat is onze conditionering.
Kinderen hebben vijf emotionele basisbehoeften. Dat zijn de volgende.
De basisbehoeften zijn:
• Veiligheid en verbondenheid met anderen: ieder kind heeft voldoende zorg en aandacht nodig van zijn ouders of verzorgers. Ieder kind heeft mensen in zijn omgeving nodig aan wie het zich kan hechten, die interesse hebben in zijn belevingswereld, die moeite doen hem te begrijpen en te steunen.
• Zelfexpressie: ieder kind en ieder mens ervaart eigen gevoelens en belevingen. Deze mogen ervaren en uiten is belangrijk voor een gezonde ontwikkeling.
• Spel en spontaniteit: ieder kind heeft behoefte aan een omgeving die het mogelijk maakt dat het kind op zijn eigen manier en met zijn eigen temperament de wereld om zich heen kan ontdekken en daardoor kan genieten, dat het mag experimenteren en mag leren met vallen en opstaan.
• Zelfwaardering en autonomie: ieder kind heeft het nodig om te leren vertrouwen te hebben in zichzelf en zijn eigen capaciteiten. Dit is wezenlijk om goed te kunnen functioneren, als kind en op latere leeftijd. Voor ieder mens is het belangrijk dat hij eigen keuzes leert maken en zijn leven naar eigen inzicht vorm kan geven. Die behoefte ontstaat al op jonge leeftijd. Naast het gevoel dat het kind ergens bij hoort, wil het ook zelf kunnen beslissen en zijn eigen ervaringen opdoen.
• Realistische grenzen: samenleven met andere mensen en zich ontwikkelen tot een goed functionerend sociaal wezen houdt in dat men rekening kan houden met anderen, dat men discipline ontwikkelt en kan doorzetten, dat men leert frustraties te verdragen en directe behoeftebevrediging kan uitstellen. Kinderen ontwikkelen deze vaardigheden door een omgeving die realistische grenzen stelt. Dit betekent dat de grenzen zijn afgestemd op het temperament en de ontwikkelingsfase van het kind, dat ze begrepen kunnen worden en rekening houden met omstandigheden.
Als er aan een of meer van deze basisbehoeften onvoldoende is voldaan in de jeugd van een vrouw, kan zij hier later problemen door krijgen en je raadt het al, dat gebeurt juist vaak in de overgang. Als je bijvoorbeeld te weinig veilige hechting hebt gehad met volwassen personen kun je verlatingsangst ontwikkelen. Een kind dat erg beschermd of juist heel onbeschermd wordt opgevoed kan problemen krijgen met het ontwikkelen van zijn autonomie en zich erg afhankelijk van anderen voelen. Dit soort persoonlijkheidskenmerken kan juist in de overgang, waarin van alles en nog wat toch al sterk uitvergroot wordt, opspelen. Het kan dan ook nuttig zijn om daar waar de basisbehoeften als kind niet voldoende vervuld zijn therapie in te zetten om als persoon alsnog de groei door te maken die onvoldoende heeft plaatsgevonden. Dit kan door bijvoorbeeld schematherapie. Je gaat dan terug naar jeugdherinneringen die pijnlijk of traumatisch zijn geweest en samen met je therapeut ga je die herinneringen ‘herschrijven’ door ze opnieuw te beleven (visualiseren) maar er nu een andere lading aan te geven.
Je kijkt er als het ware niet alleen naar met de ogen van het kind dat je was, maar ook met de ogen van de volwassene die je bent geworden. Zo kun je jezelf versterken en groeien en het omgaan met de neurobiologische golven van de overgang beter leren handelen.
Rouw in de overgang
Het is misschien een wat technisch verhaal maar het is fijn om te weten dat er niets mis met je is en dat er een verklaring is voor je klachten. Het kan erg helpen om hier met andere vrouwen over te praten. De dingen die voor jou van waarde waren voor de overgang zijn dat misschien niet meer of veel minder. Er zijn nog geen nieuwe dingen voor in de plaats gekomen. Dat kan erg verwarrend zijn en als rouw aanvoelen. Dat is een proces dat hoort bij de overgang en waar je als vrouw niet van hoeft te schrikken. Het kan een heftig proces zijn en de psychische klachten kunnen je leven op zijn kop zetten. Het is fijn om te weten dat het tijdelijk is en dat er leven is aan de andere kant van de overgang. Een steuntje in de rug van andere vrouwen en/of een goede therapeut kan daarbij soms erg helpend zijn. Steun van andere vrouwen is te vinden in de besloten facebookgroep die hoort bij deze website. Word gerust lid en bespreek je ervaringen met andere vrouwen. Samen komen vrouwen erdoor en er ontstaan mooie verbindingen.
Website overgangsenmenopauzeplein: klik hier https://www.facebook.com/groups/404847886539657/
https://www.gemistvoornmt.nl/aflevering/1772956-jinek-niet-aan-overgang-te-doen
Tv-presentatrice Caroline Tensen (31 maart 1964) heeft een heftige overgang. Zij vertelt daarover in een documentaire die te bekijken is op Videoland. In een uitzending van Jinek van november 2021 vertelt ze hierover. Ook haar zoon en man zijn aanwezig en vertellen over hun moeder respectievelijk vrouw in de overgang. Als je op de link hiernaast klikt, kun je de uitzending van Jinek bekijken.
Gedurende je hele overgang, dus al voordat je menstruatie stopt maar ook lang daarna, kun je last hebben van stemmingswisselingen door de fluctuerende hormonen in je lichaam. Het Oudgriekse woord voor hormoon is hormao en betekent ‘in beweging zetten’. Hormonen zijn signaalstoffen in je lichaam die bepaalde zaken in beweging zetten. Tijdens de overgang kijken we voornamelijk naar de vrouwelijke geslachtshormonen oestrogeen en progesteron, maar er zijn veel meer hormonen betrokken bij de processen in het menselijk lichaam zoals testosteron, adrenaline, cortisol, melatonine en nog veel meer.
Tijdens de overgang veranderen vooral de spiegels van de hormonen oestrogeen en progesteron. Deze worden lager, maar dit gebeurt niet geleidelijk maar schoksgewijs. Daardoor kunnen vrouwen allerlei klachten ervaren. Overigens hebben deze veranderingen ook effect op andere hormonen in het lichaam zodat je wel kunt nagaan dat er bepaald geen evenwichtige situatie in het lichaam van een vrouw bestaat gedurende de overgang.
Naast lichamelijke klachten, kan er sprake zijn van geestelijke of psychische klachten. Ook wordt wel gesproken van mentale klachten. Als je merkt dat je in een emotionele achtbaan zit, in een mum van tijd huilt, overdreven reageert op bijna alles en het gevoel hebt dat alles uit de hand loopt terwijl je onverwachte hoogtepunten ervaart, gevolgd door even verrassende dieptepunten, dan ben je niet de enige.
Maar liefst 75% van de vrouwen die door de overgang gaan, krijgt te maken met stemmingswisselingen. Deze stemmingswisselingen kunnen ervoor zorgen dat de emoties van een vrouw over het hele spectrum fluctueren - van laag naar hoog en weer terug.
Veelvoorkomende emotionele symptomen van de menopauze
Zoals met de meeste dingen in het leven, is het gemakkelijker om met iets om te gaan waar je enig begrip van hebt. Laten we daarom eens kijken naar enkele van de emotionele symptomen die worden veroorzaakt wanneer de hormonen die normaal gesproken stemming en emoties reguleren, uit balans raken.
Enkele van de veel voorkomende stemmingswisselingen in de overgang zijn:
Prikkelbaarheid: tot 70 procent van de vrouwen beschrijft prikkelbaarheid als hun belangrijkste emotionele probleem tijdens de vroege stadia van de overgang. Ze merken dat ze minder tolerant zijn en sneller geïrriteerd raken over dingen waar ze voorheen geen last van hadden.
Depressie: depressie is een vaak voorkomende en ernstige emotionele klacht in de overgang. Het treft tot 1 op de 5 vrouwen in deze periode.
Angst: Veel vrouwen ervaren spanning, nervositeit, zorgen en paniekaanvallen tijdens de overgang. Sommigen zullen merken dat hun angst erger wordt, terwijl anderen angst voor de eerste keer kunnen ontwikkelen.
Episodes met veel huilbuien: deze neiging kan ontstaat bij vrouwen in de overgang. Ze huilen om incidenten die er voorheen misschien niet veel toe deden of zelfs zomaar zonder aanwijsbare reden.
Deze stemmingswisselingen kunnen frequent, extreem en gemakkelijk worden veroorzaakt. Veel vrouwen weten niet wat hen overkomt. Ze denken dat ze gek worden, zo extreem kunnen hun emoties zijn. Helaas leidt dit nogal eens tot veel leed, iets dat je je wel kunt indenken als je in aanmerking neemt dat een vrouw extreem angstig of erg depressief kan zijn.
Diagnose
Veelal is de diagnose dat deze klachten met de overgang te maken hebben niet direct gemaakt. Uit de omstandigheden kun je echter opmaken dat hiervan sprake is. Het betreft klachten bij vrouwen die vanaf hun vijfendertigste al met de eerste symptomen van de overgang te maken kunnen krijgen, maar meestal zijn ze pas merkbaar rond de vijfenveertigste verjaardag van de vrouw. Ze duren soms tot na je zestigste verjaardag. Perioden met veel klachten, hoewel soms lang, wisselen af met perioden met veel minder of geen klachten. Er lijken vaak geen directe externe factoren te zijn die de klachten oproepen. Soms verergeren stresserende factoren de klachten echter wel. Soms kunnen de klachten gedurende een dag zelfs sterk variëren, maar het kan ook zijn dat vrouwen weken of maanden last hebben van bepaalde stemmingen om vervolgens een periode te ervaren waarin de klachten afwezig of veel minder aanwezig zijn. Helaas komt het ook nog al eens voor dat er wel degelijk een angststoornis of depressie ontwikkelt. Ook het begrip burnout wordt nogal eens gebruikt, hoewel twijfelachtig is of hiervan daadwerkelijk sprake is. Het pakket aan overgangsklachten vertoont nogal eens dezelfde symptomen als een burnout, alleen de oorzaak is anders. De psychische klachten komen doorgaans voor in combinatie met lichamelijke klachten en zijn daarmee vaak verweven.
Behandeling
Is het al lastig om de juiste diagnose te stellen, het vinden van de juiste behandeling is nog veel lastiger. In mildere gevallen is het goed om je door een overgangsconsulente uit te laten leggen wat er allemaal gebeurt tijdens de overgang. Ook is het fijn om te lezen op een forum met andere overgangsvrouwen of om met vriendinnen te praten die dezelfde ervaringen hebben. In andere gevallen is het raadzaam een goede gynaecoloog te vinden met kennis van de overgang. De eerste keuze voor medicatie is hormoontherapie. Ook worden soms antidepressiva voorgeschreven. Therapie kan helpen als ondersteuning en om te leren omgaan met de klachten, maar de ervaring leert dat de stemmingswisselingen er niet door verdwijnen. Soms kan naast hormoontherapie ook testosteron worden voorgeschreven. Het is een kwestie van maatwerk en fine-tuning wat voor een specifieke vrouw werkt en het kan een ware zoektocht zijn. Het is soms ook een kwestie van verdragen en je realiseren dat dit bij de overgang kan horen en weer over zal gaan. In ieder geval is het zaak om stress van buitenaf te vermijden, maar dat is in het leven niet altijd mogelijk.
Wie zich verder wil verdiepen in wisselende stemmingen tijdens de overgang vindt informatie op deze website (zie vooral de pagina http://www.overgangsenmenopauzeplein.nl/Praktische-informatie-overgang.html). Verder zijn er goede andere websites te vinden, die ook op de genoemde pagina te vinden zijn.
Wie in de overgang komt, realiseert zich vaak niet dat het, in veel gevallen, niet mogelijk is om gewoon door te gaan met het leven zoals dat was voor de overgang. Voor een aantal vrouwen geldt dat dat lukt. De draagkracht is dan groot genoeg om de draaglast te dragen. Er spelen hierbij twee factoren een grote rol. De eerste is, zoals gezegd, de draagkracht. Deze is afhankelijk van de mate waarin ja als vrouw in de overgang klachten ervaart. Onvoorspelbaar is hoe je je als vrouw zult voelen tijdens de overgang. Twintig procent van de vrouwen merkt niet veel van de overgang. Van de andere tachtig procent heeft een derde zoveel klachten dat functioneren nauwelijks mogelijk is.
Draagkracht
Bij die vrouwen is de draagkracht dus ernstig verminderd. Ook vrouwen die reeds te kampen hebben met andere medische aandoeningen zullen merken dat de overgang voor hen een extra draaglastverminderende omstandigheid is. Zo hebben vrouwen die schildklierproblemen hebben vaak een zwaardere overgang dan vrouwen die hier geen last van hebben. Verder zijn vrouwen die eerder in het leven met psychische problemen te maken hebben gehad veel vatbaarder om daar ook in de overgang last van te krijgen. Daarbij kan men denken aan angst/paniek en depressie. Ook veel andere aandoeningen spelen meer op tijdens de overgang, maar met sommige klachten kun je ook voor het eerst te maken krijgen.
Zenuwstelsels
Het lichaam heeft twee zenuwstelsels, namelijk:
1. het centrale zenuwstelsel. Dit is het stelsel waarbij je bewust beslissingen neemt waarmee je het aanstuurt. Denk hierbij aan het aansturen van spieren, bewegen, spreken en dergelijke.
2. het autonome zenuwstelsel. Dit zenuwstelsel opereert geheel zonder invloed van de wil. We kunnen het slechts indirect beïnvloeden. Het autonome zenuwstelsel (autonoom=zelfstandig, onwillekeurig) regelt allerlei functies en processen in je lichaam zonder dat je daarover beslissingen hoeft te nemen. Het gebeurt automatisch. Denk hierbij aan ademhalen, het verteren van voedsel, de stofwisseling, je hartslag, het rondpompen van bloed en dergelijke.
Het autonome zenuwstelsel bestaat uit een parasympatisch deel en een sympathisch deel die, simpel gezegd, ieder hun eigen werking hebben, die tegengesteld is aan elkaar. Onder invloed van het dalen van het hormoon oestrogeen kan er een disbalans ontstaan tussen deze twee delen.
Het parasympatische deel zorgt voor rust, herstel, reparatie. Dit zorgt ervoor dat stress hanteerbaar blijft. Het houdt de hartslag rustig, de bloeddruk blijft laag, de spieren en andere organen krijgen voldoende bloed en zuurstof. Het is het deel dat zorgt voor ontspanning en herstel.
Het sympathische deel daarentegen komt in actie als er gevaar dreigt, of dit nu reëel is of niet. Het is het deel dat ons in staat stelt te overleven in levensbedreigende situaties, zoals dat vroeger, toen we nog te maken hadden met wilde dieren en andere gevaren, nodig was. Het is het deel dat ervoor zorgt dat we vechten of vluchten als er gevaar dreigt. Het zorgt er ook voor dat we presteren. Er komen stoffen in het lichaam vrij die zorgen voor actie, denk aan adrenaline en cortisol. Het lichaam komt in actie, je hartslag stijgt, je bloeddruk stijgt, je gaat sneller ademen en gebruikt meer energie.
Als deze twee systemen goed in balans zijn, is er niets aan de hand. Dat is in de overgang helaas vaak niet het geval. Onder invloed van hormoonschommelingen loopt de boel in het honderd en kan je als vrouw innerlijke stress ervaren. Daar is van buitenaf niets voor nodig. Het kan zich presenteren in de vorm van onrust, angst, paniek, spanning in het lichaam. Het alarmsysteem van je lichaam staat te strak afgesteld en je lichaam reageert op een manier die niet past bij de situatie.
Dit is een zwaar draagkrachtverminderende omstandigheid.
Draaglast
Het lichaam dat al te maken heeft met innerlijke stress kan ook nog te maken krijgen met stressvolle omstandigheden in de omgeving. Is innerlijke stress al voldoende om behoorlijke klachten te veroorzaken zoals hartkloppingen, angst en paniek, onrust, gejaagdheid, opvliegers en dergelijke, externe stress ofwel de draaglast kan daar nog een aardig schepje bovenop doen.
Nu je draaglast in de overgang een stuk lager kan zijn, is het zaak de draaglast daarop aan te passen. Dat is echter iets dat vaak niet gebeurt. Vrouwen hebben te maken met werk, gezin, ouders, sociale contacten. Mantelzorgen is bijvoorbeeld een grote bron van stress. Ging dat tot de overgang nog vrij goed, in de overgang kan het een zware wissel op het leven van vrouwen trekken. Het ‘zorgen voor’ is ook een factor die je draaglast bepaalt. Vrouwen zorgen voor hun gezin, hun partner, hun kinderen, hun ouders, hun vrienden en vriendinnen en voor ‘de duvel en zijn oude moer’. Ze zorgen alleen niet zo goed voor zichzelf, uitzonderingen daargelaten.
Dat leidt ertoe dat het lichaam en het brein die al te maken hebben met een verminderde draagkracht in de problemen komen door de draaglast die gelijk blijft of zelfs toeneemt. Dit is een recept voor zware overgangsklachten, waarbij op een gegeven moment het punt bereikt wordt dat je als vrouw terecht komt in een situatie dat je niet op dezelfde manier verder kunt gaan. Helaas wordt er dan vaak een burn-out of een depressie gediagnosticeerd, terwijl er in feite sprake is van een disbalans in het lichaam door afnemende hormonen die ervoor zorgen dat draaglast en draagkracht dusdanig uit elkaar gaan lopen dat een vrouw een breekpunt bereikt en haar werk, huishouden en andere dingen niet meer of in veel mindere mate kan doen.
Het is dus belangrijk dat je als vrouw goed voor jezelf gaat zorgen voordat de overgang zich aandient. Je draaglast kan en moet in veel gevallen verminderd worden. Dit kan op velerlei manieren. Er kunnen aanpassingen in het werk plaatsvinden, er kan met de partner worden overlegd over een herverdeling van taken, kinderen kunnen moeders draagkracht beter respecteren en haar de nodige zaken uit handen nemen, mantelzorg kan verminderd worden door andere bronnen aan te boren. Helaas gaan veel vrouwen zolang door met alles dat ze gewend waren dat ze te laat tot de conclusie komen dat ze niet meer kunnen wat ze altijd konden.
Wat betreft de draagkracht geldt dat het vrij lastig is om deze aan te passen. Veelal spelen genetische factoren een rol. Goed voor jezelf zorgen is de sleutel. Dit kan allerlei vormen hebben: van het zorgen voor een gezonde levensstijl (gezond eten, bewegen, voldoende rust) tot het kiezen voor ondersteuning in de vorm van geneesmiddelen, natuurlijke supplementen, therapeutische ondersteuning, yoga en dergelijke.
Het wegnemen van angst en onzekerheid kan men bewerkstelligen door geruststelling te vragen bij artsen met kennis van de overgang en door contact te onderhouden met vrouwen in dezelfde, herkenbare, situatie.
Het toverwoord om de overgang zo goed mogelijk door te komen is daarom balans: balans tussen draagkracht en draaglast. Zelfs als je daar als vrouw alles aan doet, kan de overgang een zware fase blijken te zijn, omdat je nu eenmaal weinig invloed hebt op je draagkracht en maar gedeeltelijk op je draaglast. Het begrijpen van dit fenomeen kan echter helpen om niet in paniek te raken en de juiste aanpassingen te maken.
Volg ons